Wat is vogelgriep?

Paniek om vogelgriep is vooral een product van wetenschap en politiek.

Zeven en een half miljoen doden. Dat is volgens de Wereld Gezondheidsorganisatie (WHO) de schade die de op handen zijnde uitbraak van vogelgriep zal aanrichten. De Amerikaanse president Bush waarschuwt: zeker twee miljoen Amerikanen zouden slachtoffer kunnen worden. Om deze pandemie te voorkomen, slaan regeringen massaal antivirale medicijnen in – met name het middel Tamiflu van fabrikant Roche. Maar is er inderdaad sprake van een op handen zijnde pandemie? En als dat zo is, helpt Tamiflu dan?
Het antwoord op beide vragen luidt, onder meer volgens de Britse nieuwsbrief What Doctors Don’t Tell You (december 2005): ‘nee’. Waarom? Omdat het specifieke virus waarom het hier gaat (H5N1) vijftig jaar geleden al werd ontdekt – bij visdiefjes in Zuid-Afrika – en in al die tijd geen serieuze bedreiging voor de mens is geweest. Het virus heeft weliswaar recent slachtoffers geëist in Hong Kong, Thailand, Vietnam, Cambodja en Turkije, maar voor zover wetenschappers hebben kunnen nagaan, liepen alleen mensen die direct met vogels in aanraking kwamen risico op besmetting. Ongeveer de helft van hen overleed aan de gevolgen. Slechts in sporadische gevallen werd het virus overgedragen op derden die niet rechtstreeks in contact stonden met pluimvee. Van een pandemie is nooit sprake geweest. In totaal overleden de afgelopen acht jaar ongeveer 65 mensen aan het virus. Om dat in perspectief te zetten: ieder jaar sterven zo’n half miljoen mensen aan seizoensgebonden griep.
Wetenschappers vrezen dat het virus zal muteren en overdraagbaar wordt tussen mensen. Enerzijds omdat het aantal uitbraken van vogelgriep op pluimveebedrijven toeneemt, maar vooral omdat er zich gemiddeld zo’n drie grote griepuitbraken per eeuw voordoen. Vorige eeuw was dat in 1918 de Spaanse griep, in 1957 de Aziatische griep en in 1968  de Hongkong griep. Reden voor de WHO om rond 2005 een nieuwe uitbraak te verwachten. In 2003 waarschuwden wetenschappers al in soortgelijke termen voor het SARS-virus, dat uiteindelijk wereldwijd niet meer dan duizend slachtoffers maakte.
Maar zelfs als het vogelgriepvirus inderdaad om zich heen zou grijpen, is het –volgens What Doctors Don’t Tell You – nog niet zinvol om nu grootschalig Tamiflu in te slaan. Alleen een vaccin dat een precies antwoord biedt op een virus is effectief. Virussen muteren snel, waardoor zij afweersystemen steeds verrassen. De hoop dat een bestaand middel in staat zal zijn een virus te bestrijden, dat nog niet eens is gemuteerd tot een menselijke variant, is dan ook futiel.

Om dezelfde reden is het volmaakte griepvaccin dan ook typisch altijd een jaar te laat. Van de drie soorten griepvirussen die in omloop zijn (type A, B en C), is het vooral het A type dat verantwoordelijk voor de grote epidemieën. Om de mens hiertegen te beschermen, zijn de afgelopen veertig jaar vier belangrijke antivirale middelen ontwikkeld om griep te bestrijden: amantadine, timantadine, zanamivir en oseltamivir. Dat laatste wordt verkocht als Tamiflu. Geen van de middelen biedt een waterdichte bescherming. Bovendien zijn de middelen niet volkomen veilig. Zo zijn er in Japan inmiddels acht mensen overleden nadat zij Tamiflu hadden genomen en zijn er 64 gevallen van psychologische instabiliteit gemeld.
Het is dan ook de vraag waarom de Verenigde Staten twintig miljoen doses Tamiflu heeft besteld – een order van twee miljard dollar volgens USA Today (8 oktober 2005). De volksgezondheidsautoriteiten van de Centers for Disease Control and Prevention (CDC) in Atlanta hebben zelfs officieel verklaard dat er op dit moment geen vaccin bestaat dat mensen kan beschermen tegen het H5N1 virus (zie www.cdc.gov/flu/avian/gen-info/facts.htm).  Het lijkt erop dat de Amerikaanse regering ten prooi is gevallen aan een groeiende massahysterie die voortkomt uit een eindeloze reeks berichten over een naderende epidemie.
Onderzoek van de Britse psychiater Colin McEvedy heeft laat zien, dat een epidemie – gebaseerd op massahysterie – vrij gemakkelijk is te creëren. McEvedy werd zich voor het eerst van dit  fenomeen gewaar toen hij in de jaren vijftig van de vorige eeuw werkzaam was in het Royal Free Hospital in Londen. In 1955 werden ineens tweehonderd verpleegsters om een onverklaarbare reden ziek. Na enige tijd verdwenen de symptomen. McEvedy vermoedt dat de verschijnselen het gevolg waren van de angst voor polio, dat in die tijd alom heerste. Verder onderzoek leerde hem dat dergelijke uitbraken vaker voorkwamen, bijvoorbeeld op meisjesscholen. Zo kon het gebeuren dat enkele meisjes met onduidelijke klachten in het ziekenhuis werden opgenomen waarna ineens de hele school ziek werd. McEvedy onderzocht een ‘epidemie’ die negen dagen duurde, maar waarbij de symptomen op de vierde en vijfde dag ineens sterk afnamen – die dagen vielen in het weekend. Ook hier werd geen ziekteverwekker ontdekt.

Ofwel: angst is zo ongeveer het slechtste wapen tegen ziekte. De dreiging van de vogelgriep verdient een adequaat antwoord dat begint met versterking van het immuunsysteem. What Doctors Don’t Tell You raadt een dagelijkse dosis vitamine A aan van 8000 tot 12.000 IU (international units) per dag, 200 tot 400 IU per dag vitamine E en 1000 mg vitamine C per dag. Ook zink is een sterk antiviraal middel. En het allerbeste middel is zonder twijfel Sambucol, gemaakt van vlierbessen. Het middel werd tien jaar geleden ontwikkeld door de Franse viroloog Dr. Madeleine Mumcuolglu en is in het laboratorium van het toonaangevende Britse Retroscreen Virology Ltd. Instituut, dat is verbonden aan de universiteit van Londen, voor 99 procent effectief gebleken bij het bestrijden van verschillende soorten griepvirussen, waaronder ook de vogelgriep. Sambucol, dat in zeventien landen gewoon bij drogist of apotheek is te verkrijgen, werd eerder al getest op andere virussen, waaronder Beijing, Hong Kong, Ann Arbor en Texas, steeds met dezelfde resultaten.
Tijdens een recente griepepidemie in Noorwegen werd het middel, dat wordt gemaakt door het in Israël gevestigde bedrijf Razei Bar Industries Ltd, nog dubbelblind getest tegen een placebo. De helft van de patiënten kreeg vier eetlepels Sambucol per dag. Na 24 tot 48 uur werd in 95 procent van de patiënten vooruitgang gezien en na 48 tot 72 uur was negentig procent van de groep die Sambucol had gekregen volledig hersteld. Dit in tegenstelling tot de placebogroep, waarbij in slechts acht procent van de gevallen na 24 uur verbetering optrad en na 48 tot 72 uur slechts 24 procent verbetering liet zien. Waarom horen we niets over dergelijke middelen van de gezondheidsautoriteiten? 

Bron: Ode nummer: 85  02-03-2006

Wat is vogelgriep?

Vogelgriep of vogelpest, aviaire influenza, wordt veroorzaakt door een Influenza A-virus dat tot dezelfde groep behoort als de griepvirussen bij de mens. Het is een zeer besmettelijke en snel verlopende ziekte bij vogels en pluimvee . Besmetting van pluimvee kan plaatsvinden via direct contact met zieke dieren of door blootstelling aan besmet materiaal, zoals mest. Ook via de lucht is indirecte besmetting mogelijk. Wilde watervogels zijn vaak virusdragers, zonder dat zij zichtbaar ziek zijn. Mest van deze dieren kan ongemerkt in de stal worden gebracht (via vuile schoenen bijvoorbeeld) en zo een besmetting bij pluimvee veroorzaken.

Wat zijn de symptomen van vogelgriep?

Vogelgriep is zeer besmettelijk voor vogels. De incubatietijd (de periode tussen de besmetting en het optreden van de eerste symptomen) bedraagt ongeveer 10 dagen.
Er zijn meer dan honderd mogelijke varianten van het vogelgriepvirus.
Er zijn laag pathogene (ziekmakend) en hoog pathogene virussen.
De effecten van het laag pathogeen virus variëren van zeer lichte verschijnselen tot ernstige verschijnselen. De symptomen van het laag pathogeen virus zijn:
• Luchtwegproblemen
• daling eiproductie
• Milde tot zware ontsteking van de luchtpijp
• Gezwollen kop.
Het hoog pathogeen virus veroorzaakt ernstige ziekteverschijnselen en plotselinge toename van de sterfte. De symptomen van het hoog pathogeen virus zijn:
• Ophoping van abnormale hoeveelheid vocht aan hoofd, aangezicht en nek
• Onderhuidse bloedingen in poten, lellen en de kam
• Weefselsterfte
• Luchtwegproblemen
• Overvloedige traanvorming
• Ontsteking bijholte van de neusholte
• Diarree
• Sloom
• Ruw verenkleed
• Eiproductiedaling.

Waar komt vogelgriep nu voor?

In Europa zijn in het verleden meerdere vormen van vogelgriep voorgekomen. Eind 1999 sloeg een epidemie van vogelgriep toe in de noordelijke regio’s van Italië (vooral in Lombardije, Veneto en Friuli).
In 2003 was virus type H7N7 in Nederland actief.
Zuidoost Azië wordt sinds december 2003 geteisterd door een epidemie van een hoog pathogeen virus (H5N1). De ziekte bleef lange tijd beperkt tot deze regio, maar heeft zich de afgelopen maanden noordwaarts uitgebreid tot het noordwesten van China, Rusland (Zuid Siberië), Mongolië en Kazakstan. Recent is hetzelfde virus ook vastgesteld in Turkije en Roemenië.
In Zuidoost Azië was vooral pluimvee slachtoffer van de ziekte. In Centraal Azië wordt ook melding gemaakt van wilde vogels die bezweken zijn aan het H5N1-virus. Sommige van deze wilde vogels zijn trekvogels, die de zomer doorbrengen op de toendra’s van Siberië en in het najaar zuidwaarts trekken naar hun overwinteringsplaatsen. De landen waar deze vogels de winter doorbrengen zijn daarom in staat van verhoogde waakzaamheid. De trekroutes lopen in grote lijnen noord-zuid. De meeste vogels die vanuit Siberië hun overwinteringsplaats opzoeken, zullen dus niet over West-Europa vliegen.
Op de website van de Wereldgezondheidsorganisatie is de meest recente informatie over de verspreiding van het virus te vinden: www.who.int

Welke maatregelen hebben België en Nederland genomen om verspreiding van vogelgriep tegen te gaan?

In Nederland is een ophokverplichting ingesteld voor commercieel gehouden pluimvee om de kans op contact tussen wilde trekvogels en pluimvee zoveel als mogelijk te beperken. In België is deze maatregel tot nu toe niet genomen. Wel hebben een dertigtal bedrijven die onder routes van trekvogels liggen, de opdracht gekregen om hun pluimvee binnen te houden.

Toegang tot pluimveebedrijven

De toegang tot alle plaatsen waar pluimvee gehouden wordt, is verboden voor personen, voertuigen en materiaal die in de 4 dagen voordien in risicogebied in contact zijn geweest met pluimvee of eieren of op een plaats zijn geweest waar pluimvee wordt gehouden.
• Aan alle in- en uitgangen van pluimveestallen en van het pluimveebedrijf moeten ontsmettingsvoetbaden met een erkend ontsmettingsmiddel geplaatst zijn.
• De toegang tot pluimveestallen en broeierijen is verboden voor personen die niet tot het bedrijf behoren; dit verbod geldt niet voor het personeel nodig voor de verzorging van de dieren en de bedrijfsvoering, de bedrijfsdierenarts. De toegelaten personen moeten bedrijfseigen kledij en -schoeisel dragen.
• Bedrijfsverantwoordelijken zijn verplicht een bezoekersregister bij te houden van alle personen die de pluimveestallen betreden.
• Alle pluimveestallen moeten op slot worden gehouden.
• Iedere ziekte of abnormale sterfte bij pluimvee moet onmiddellijk door de bedrijfsdierenarts worden onderzocht. Als de bedrijfsdierenarts aviaire influenza niet kan uitsluiten moet hij dit melden aan de inspecteur-dierenarts.
• Indien er sprake is van
– een afname van de normale voeder- en wateropname van meer dan 20%,
– een sterfte van meer dan 3% per week, of
– een legdaling van meer dan 20%
mag er op een toom van meer dan 200 stuks pluimvee geen therapeutische behandeling worden ingesteld voordat er stalen zijn genomen voor een diagnostisch onderzoek naar aviaire influenza.

Een risicogebied is een gebied waar vanwege aviaire influenza beperkende maatregelen van kracht zijn. In België zijn er op het moment geen risicogebieden.

Import / export

De Europese Unie heeft een invoerverbod afgekondigd voor pluimvee uit alle besmette landen. Het gaat om
• vers vlees van pluimvee, loopvogels, gekweekt en vrij vederwild,
• vleesbereidingen en vleesproducten van of met vlees van deze diersoorten,
• rauw voeder voor gezelschapsdieren en niet-verwerkte voedermiddelen met delen van deze soorten,
• eieren voor menselijke consumptie en niet-behandelde jachttrofeeën van vogels,
• niet-verwerkte veren en delen van veren,
• levende vogels met uitzondering van pluimvee, met inbegrip van vogels die hun eigenaar vergezellen.
Vanuit Zuid-Afrika heeft de EU de import verboden van levende struisvogels, struisvogeleieren, struisvogelvlees, producten op basis van struisvogelvlees, andere onbehandelde struisvogelproducten, alsook van andere gezelschapsvogels.

Is vogelgriep gevaarlijk voor mensen?

Aviaire influenza en griep bij de mens worden allebei veroorzaakt door virussen van dezelfde familie. Van sommige aviaire influenza virusstammen is bekend dat ze kunnen overslaan op de mens waar ze een griep (soms dodelijk) of oogontsteking kunnen veroorzaken.
Van het virus van de vogelgriep dat in 2003 Nederland is vastgesteld (type H7N7), werd aangenomen dat het niet gevaarlijk was voor mensen. Wel was bekend dat het een oogontsteking (conjunctivitis) bij de mens kan veroorzaken. In Nederland werden toen een 100-tal gevallen van een oogaandoening (conjunctivitis) vastgesteld. Het ging in de regel om mensen die intensief en langdurig betrokken zijn geweest bij het ruimen van met vogelpest besmette pluimveebedrijven. Drie mensen die niet bij de ruimingen betrokken waren, hebben via anderen ook eenzelfde oogaandoening opgelopen. Hieruit blijkt dat het virus overdraagbaar is van mens tot mens. Eén Nederlandse veearts overleed aan een pneumonie (longontsteking) ten gevolge van een besmetting met vogelgriep.
Het nu circulerende H5N1-virus is een hoog-pathogeen virus dat ook de mens kan besmetten. De helft van de geïnfecteerde mensen overleed aan de gevolgen van de ziekte.

Hoe wordt de vogelgriep overgedragen op de mens?

De besmetting gaat via de ademhalingswegen, na intensief contact met besmette dieren. Langs orale weg (eten van besmet vlees of besmette eieren) is er, voor zover bekend, geen gevaar voor besmetting omdat het virus niet opgewassen is tegen de neutraliserende werking van het menselijke maagdarmkanaal. Het is evenwel aangeraden om enkel pluimveevlees en -producten te consumeren die voldoende werden verhit (>70°C).
Overdracht van het H5N1-virus van mens op mens is tot nu toe niet vastgesteld, maar kan niet uitgesloten worden.

Wat zijn de symptomen van de vogelgriep bij de mens?

De symptomen die kunnen wijzen op een besmetting met het aviaire influenza virus van het type H5N1 zijn deze van een zeer ernstige griepinfectie:
– ademhalingsproblemen, longontsteking
– koorts
– keelpijn en hoest
– spierpijn
– ooginfecties

Hoe kan men zich beschermen tegen de vogelgriep?

Personen kunnen zich tegen besmetting beschermen door contact met (ziek) pluimvee te vermijden.
Mensen die door hun werk toch in contact komen met (potentieel) besmet pluimvee, wordt aangeraden:
• om beschermende kledij te dragen (waaronder neusmondmaskers en beschermende brillen)
• een goede hygiëne in acht nemen (handen wassen)
• zich te vaccineren met het gangbare griepvaccin
• antivirale middelen in te nemen.

Is het veilig om naar Zuidoost-Azië, Turkije of Oost-Europa te reizen?

Op dit moment gelden er geen reisbeperkingen vanwege vogelgriep. Wel gelden volgende aanbevelingen:
• vermijd contact met pluimvee, vogels en varkens. Bezoek dus geen kippenboerderijen en pluimveemarkten in die landen
• contact met uitwerpselen van vogels voorkomen
• elementaire hygiëneregels respecteren (wassen, douchen), zeker na contact met pluimvee
• geen dierlijke producten vanuit het bezochte land mee terug nemen naar België
• gedurende 4 dagen na terugkeer ieder contact met pluimvee in België vermijden

Ik ga op vakantie naar één van de landen waar vogelgriep is geconstateerd. Moet ik mij dan laten inenten tegen de gewone wintergriep? Moet ik een antiviraal middel zoals Tamiflu meenemen?

Het gewone griepvaccin beschermt niet tegen de vogelgriep (zie vraag 12 en 13). Het heeft dus geen zin om zich te laten vaccineren tegen de gewone wintergriep, tenzij u behoort tot een van de risicogroepen (zie vraag 14).
Het is ook niet nodig om antivirale medicijnen tegen vogelgriep mee te nemen naar landen waar vogelgriep is geconstateerd. Deze medicijnen worden gebruikt om het ontstaan van een nieuw griepvirus in de kiem te smoren en om zieken te behandelen in het geval van een wereldwijde griepepidemie (zie verder, vragen 15-19).
• eet alleen goed gekookt of gebakken vlees van pluimvee en eieren.

Bestaat er een vaccin tegen de vogelgriep?

Momenteel bestaat er nog geen vaccin tegen de vogelgriep.

Beschermt het gewone griepvaccin tegen de vogelgriep?

Het gewone griepvaccin beschermt tegen de menselijke griep, maar NIET tegen de vogelgriep. Het heeft dan ook geen enkele zin om zich met dit griepvaccin te laten inenten om zich tegen de vogelgriep te beschermen.

Waarom wordt aan personen die professioneel in contact komen met pluimvee dan wel aangeraden om zich te laten vaccineren?

Er bestaat grote ongerustheid over de mogelijkheid van combinatie van het vogelgriepvirus met het menselijke griepvirus. Het nieuwe virus dat zo zou kunnen ontstaan, kan overgedragen worden van mens op mens waardoor het zich zeer snel kan verspreiden. Bovendien kan een dergelijk virus vele slachtoffers maken omdat de mens nog geen immuniteit heeft opgebouwd. Zo bestaat het gevaar van een grieppandemie (wereldwijde epidemie). Daar is op het moment geen sprake van.
Om die combinatie te voorkomen, raadt de Hoge Gezondheidsraad aan om, in geval van verhoogd vogelgrieprisico, volgende personen te vaccineren tegen de menselijke griep :
• beroepsfokkers van gevogelte en varkens, alsook hun familieleden die onder hetzelfde dak wonen,
• personen die door hun beroep met levend gevogelte en levende varkens in contact komen.
Zo wil men vermijden dat mensen tegelijk besmet zouden raken met de menselijke griep en met de vogelgriep.

Wie moet zich dan wel laten inenten met het vaccin tegen de gewone wintergriep?

Griepvaccinatie wordt door de Hoge Gezondheidsraad momenteel ten zeerste aanbevolen voor alle personen met een verhoogd risico op verwikkelingen, namelijk
1. alle personen ouder dan 65 jaar , ook indien zij in een goede algemene gezondheid verkeren.
2. alle personen die in een instelling verblijven.
3. alle patiënten vanaf de leeftijd van 6 maanden die lijden aan een chronische aandoening van de longen, het hart, de lever, de nieren, het metabolisme of die lijden aan immuniteitsstoornissen.
4. kinderen tussen de leeftijd van 6 maanden en 18 jaar, die een langdurige aspirinetherapie ondergaan.
Ook personen die de ziekte kunnen overdragen aan risicopersonen moeten gevaccineerd te worden. Het betreft met name alle medisch en administratief personeel (o.m. van ziekenhuizen en andere verzorgingsinstellingen zoals

rusthuizen) en personen (ook kinderen) die onder hetzelfde dak wonen als de risicopersoon.

Andere personen die in aanmerking komen voor griepvaccinatie zijn:
• iedereen tussen 50 en 64 jaar, ook als ze geen enkele risicoaandoening hebben, vermits tenminste 1 op 3 van hen een risico op verwikkelingen vertonen. Vooral personen die roken, zwaarlijvig zijn of overmatig alcohol gebruiken komen hiervoor in aanmerking.
• zwangere vrouwen die voorbij hun eerste drie maanden van hun zwangerschap zijn tijdens de winter.

• mensen die de ziekte willen vermijden.

Tenslotte raadt de Hoge Gezondheidsraad aan om, in geval van verhoogd vogelgrieprisico, volgende personen te vaccineren tegen de menselijke griep:
• beroepsfokkers van gevogelte en varkens, alsook hun familieleden die onder hetzelfde dak wonen,
• personen die door hun beroep met levend gevogelte en levende varkens in contact komen.

Wat zijn antivirale geneesmiddelen?

Antivirale middelen zijn geneesmiddelen die de vermenigvuldiging van een virus beletten of afremmen en die dus een virusinfectie kunnen voorkomen en/of de gevolgen ervan kunnen beperken.
Er bestaan momenteel twee antivirale geneesmiddelen, zg. neuraminidaseremmers, tegen griep (influenza).
• zanamivir (Relenza®), wordt toegediend via inhalatie van een droog poeder. Alleen geschikt voor behandeling, niet voor het voorkomen van griep
• oseltamivir (Tamiflu®), beschikbaar onder de vorm van capsules (voor volwassenen) of als siroop (voor kinderen): geschikt voor behandeling en preventie.
Deze geneesmiddelen werken enkel tegen de verschillende griepvirussen (zowel de gewone wintergriep als de vogelgriep), maar niet tegen de virussen die bv. een verkoudheid veroorzaken.
Deze middelen moeten zo snel mogelijk na het optreden van de symptomen worden toegediend, en alleszins binnen de 48 uren. Ze verminderen de duur en de ernst van de griepsymptomen (hoe sneller toegediend, hoe beter het effect), alsook het risico op complicaties (bronchitis, pneumonie…) en hospitalisatie. Indien de behandeling binnen de 12 uur kan gestart worden, kan de duur en de ernst van de griepsymptomen zelfs gehalveerd worden.
Dosering: tweemaal daags oseltamivir 75 mg of zanamivir 10 mg gedurende vijf dagen.
Oseltamivir (Tamiflu) vermindert ook het risico om geïnfecteerd te worden met het griepvirus wanneer het aan halve dosis toegediend wordt aan personen die langdurig blootgesteld geweest zijn aan het griepvirus (ouders of verwanten van de grieppatiënt bijvoorbeeld), maar nog geen symptomen vertonen. Dosering: eenmaal daags 75 mg gedurende 7 dagen à 6 weken.

Heeft het zin om preventief een antiviraal middel in te nemen tegen de vogelgriep?

Dit wordt enkel aangeraden voor personen die direct contact hebben met pluimvee op besmette of verdachte bedrijven en voor de personen die in de betrokken bedrijven wonen. Dit betreft niet alleen medewerkers bij ruimingen, maar ook dierenartsen en anderen die in de stallen komen.
Ook alle mensen die mogelijk werden of worden blootgesteld aan contact met zieke dieren: d.i. overal waar dieren worden geruimd (inclusief hobby-dieren), namelijk alle kippenbedrijven binnen een straal van 3 km van de besmette bedrijven, en alle particulieren binnen een straal van 1 km van dezelfde besmette bedrijven wordt aangeraden om een antiviraal middel te nemen.
Bij verdachte personen (d.i. mensen die een oogontsteking of griepachtige symptomen vertonen) en waarbij contact met zieke dieren kan worden gedocumenteerd), zal de arts ook oogvocht en/of neusslijm of keelvocht afnemen voor labo-onderzoek. Ook verdachte personen ontvangen een antiviraal middel.
Momenteel is er in België nog geen enkel verdacht bedrijf, zodat op dit ogenblik ook geen aanleiding bestaat tot het preventief innemen van een antiviraal middel.

Wat is een grieppandemie?

Een grieppandemie is een wereldwijde epidemie van griep. Een dergelijke pandemie treedt enkele keren per eeuw op. Oorzaak is een volledig ‘nieuw’, ernstig en zeer besmettelijk griepvirus. Vermits het om een nieuw virus gaat, beschermen de bestaande griepvaccins niet tegen dit virus. De verwachting is dat tijdens een pandemie 30% tot 50% van de bevolking griep zal krijgen.
Gemiddeld ontstaat iedere dertig à veertig jaar een grieppandemie. In de vorige eeuw zijn drie grieppandemieën geweest: 1818–1919
(«Spaanse Griep»), 1957–1958 en 1969–1969. De Spaanse griep van 1918 eiste meer slachtoffers (20-40 miljoen) dan de eerste wereldoorlog (8 miljoen).
Momenteel bestaat grote ongerustheid over de mogelijkheid dat het vogelgriepvirus zou kunnen combineren met het menselijke griepvirus. Het nieuwe virus dat zo zou kunnen ontstaan, kan overgedragen worden van mens op mens waardoor het zich zeer snel kan verspreiden, en tot een pandemie zou leiden. Daar is op het moment echter nog geen sprake van.

Om die combinatie te voorkomen, raadt de Hoge Gezondheidsraad aan om, in geval van verhoogd vogelgrieprisico, volgende personen te vaccineren tegen de menselijke griep:
• beroepsfokkers van gevogelte en varkens, alsook hun familieleden die onder hetzelfde dak wonen,
• personen die door hun beroep met levend gevogelte en levende varkens in contact komen.
Zo wil men vermijden dat mensen tegelijk besmet zouden raken met de menselijke griep en met de vogelgriep.

Beschermt het gewone griepvaccin wanneer een pandemie optreedt?

Neen. De huidige griepvaccins worden jaarlijks aangepast aan de griepvirussen die het jaar voordien circuleerden. Op die manier probeert men het vaccin zo dicht mogelijk te laten aansluiten bij de bestaande griepvirussen. Wanneer een totaal nieuw griepvirus zou opduiken, zoals in het geval van een pandemie, dan bieden de gewone griepvaccins geen bescherming.

Wat kan ik doen in geval van een grieppandemie?

Het beste middel om mensen tegen besmetting te beschermen is vaccinatie, maar het maken van vaccins tegen nieuwe griepvirussen duurt ongeveer een half jaar. Zolang een vaccin ontbreekt, zijn bij een grieppandemie dan ook andere maatregelen nodig.
In alle Europese landen, ook in België, heeft de overheid een draaiboek uitgewerkt om adequaat te kunnen reageren op een dergelijke pandemie. Deze draaiboeken bevatten maatregelen om:
• Verspreiding van de ziekte tegen te gaan (o.m. het sluiten van scholen, het verbieden van massa-manifestaties, enz.)
• zieken te behandelen
• Instandhouden van vitale functies en organisaties

In Nederland adviseert de Gezondheidsraad om bij de eerste ziektegevallen over te gaan tot behandeling van de patiënt, en tot het toedienen van neuraminidaseremmers aan hun gezins- of huisgenoten en andere nauwe contacten ná mogelijke blootstelling, maar vóórdat zich ziekteverschijnselen hebben geopenbaard. Het doel hierbij is de pandemie te vertragen of zelfs in de kiem te smoren.
De Gezondheidsraad adviseert tijdens een massale uitbraak iedereen die ziek wordt te behandelen met het antivirale middel oseltamivir (merknaam Tamiflu). Iedere inwoner van Nederland met ziekteverschijnselen die duiden op griep zou binnen de 48 uur na het ontstaan van de klachten moeten behandeld worden. Deze aanpak heeft tot gevolg dat het beloop van de ziekte gunstig wordt beïnvloed en de patiënt immunologische bescherming tegen het virus opbouwt, waardoor hij bij een tweede besmetting niet (of veel minder) ziek zal worden.
Dit vereist een voldoende voorraad neuraminidaseremmers. Omdat tijdens een pandemie naar schatting maximaal dertig procent van de bevolking ziek wordt, verwacht de Gezondheidsraad dat een totale voorraad van vijf miljoen kuren van de neuraminidaseremmers oseltamivir voldoende is.
Ook bij voldoende voorraad aan neuraminidaseremmers pleit de Gezondheidsraad niet voor preventieve toediening van de geneesmiddelen, want dan wordt bescherming slechts geboden zolang het middel wordt gebruikt.
Wel zouden bijzondere groepen mensen preventief neuraminidaseremmers kunnen krijgen: o.m. hulpverleners, ouderen, patiënten met een onvoldoende functionerend afweersysteem (bijvoorbeeld ten gevolge van een beenmergtransplantatie), bij het optreden van griep in een goed te isoleren afdeling van een verzorgings- of verpleegtehuis. In uitvoering van dit advies heeft de Nederlandse regering besloten om de strategische voorraad Tamiflu uit te breiden tot meer dan 5 miljoen dosissen.

Ook België heeft een beperkte voorraad antivirale geneesmiddelen aangekocht om in geval van een pandemie specifieke doelgroepen onmiddellijk te kunnen behandelen.
Omdat in geval van een pandemie een tekort aan antivirale geneesmiddelen dreigt, en omdat deze geneesmiddelen binnen de 48 uur na het optreden van de eerste symptomen moeten ingenomen worden (zie ook vraag 15), bevelen diverse experts daarom aan om zelf de nodige voorzorgsmaatregelen te nemen, en uw arts te vragen om Tamiflu voor te schrijven voor het geval zich een pandemie zou voordoen. Deze geneesmiddelen zijn echter duur en slechts 3 jaar houdbaar.
Gezien de grote vraag wereldwijd naar Tamiflu, bestaat er momenteel een tekort. Het

geneesmiddel is (voorlopig) niet meer te koop in de Belgische apotheken.
Opgelet: deze geneesmiddelen kunnen in geen geval de jaarlijkse griepvaccinatie vervangen. Gebruik ze enkel indien er effectief sprake is van een grieppandemie.

Bron: gezondheid.be 17-10-2005

Zuurkool wapen tegen vogelpest

Zuurkool kan het geheime wapen tegen vogelpest zijn. Wetenschappers geloven dat zuurkool een bacterie (lactobacillus) bevat die het levensgevaarlijke H5N1-virus kan verslaan.

De conclusie volgt op een proef waarbij 13 besmette kippen kimchi, de Koreaanse variant van zuurkool, gevoerd kregen. Elf kippen waren een week later volledig hersteld.

Sinds gezondheidsdeskundigen accepteren dat zuurkool en soortgelijke gerechten positief zijn voor de volksgezondheid, is de consumptie ervan in onder meer Korea, de VS en Groot-Brittannie razendsnel gestegen. Het gerecht zou ook werken bij de bestrijding van kanker en vergiftigingen. Bovendien is het rijk aan vitaminen.

Bron: Agrarisch Dagblad 13-11-2005

Vlierbes tegen vogelgriep

Anca Boon

Tientallen landen slaan momenteel miljoenen doses van het antivirale middel Tamiflu in. Het medicijn moet het vogelgriepvirus bij uitbraak van een gevreesde pandemie een halt toeroepen. Maar de zorg neemt toe dat het virus ongevoelig raakt voor dit middel. Er is dan ook behoefte aan een bredere keus.

Een van de mogelijke alternatieven is Sambucol, een natuurlijk middel op basis van vlierbessen. De Israëlische virologe dr. Madeleine Mumcuoglu (spreek uit: Mumsjoegloe) onderzocht aan de universiteit van Zürich in Zwitserland de werkzaamheid van de zwarte vlierbes (Sambucus nigra) tegen het griepvirus. Vervolgens ontwikkelde ze een methode waardoor het actieve bestanddeel in een extract behouden blijft. Ze patenteerde haar vinding onder de naam Sambucol. Het plantaardige product is verkrijgbaar bij apotheek en drogist. Mumcuoglu: „Griekse artsen wisten 2500 jaar geleden al dat de vlierbes over antivirale eigenschappen beschikt.”

Laboratoriumonderzoek wijst uit dat vlierbessenextract niet alleen effectief is tegen het menselijke griepvirus, maar ook tegen de voor mensen schadelijke vogelgriepvariant H5N1. Een groep Britse wetenschappers, verbonden aan The Royal London School of Medicine, presenteerde afgelopen week in Londen de resultaten van dit onderzoek.

Virussen hebben, in tegenstelling tot bacteriën, een gastheercel nodig voor hun vermenigvuldiging. Het griepvirus infecteert de luchtwegen en zorgt daar voor de productie van duizenden nieuwe virusdeeltjes.

De ziekteverwekker dringt de gastheercel binnen via een eiwit op het oppervlak, hemagglutinine. Antivirin, zoals Mumcuoglu het actieve bestanddeel van de vlierbes noemt, bindt zich aan dit hemagglutinine en voorkomt hiermee dat het virus de cel in gaat. Verdere vermenigvuldiging en verspreiding van het griepvirus is dan onmogelijk.

Behandeling van geïnfecteerde cellen met Sambucol blokkeert het ontstaan van nieuwe virusdeeltjes volledig. In het laboratorium produceren onbehandelde cellen daarentegen miljoenen nieuwe ziektekiemen.

Voor de experimenten gebruikten de wetenschappers MDCK-cellen, het standaardtype voor virusonderzoek. Punt is wel dat deze oorspronkelijk afkomstig zijn van een hond. Aangezien de werking van antivirin gericht is op het virus, zal een proef met menselijke gekweekte cellen waarschijnlijk dezelfde uitkomst geven, maar dit is nog niet bewezen.

Met celkweek kan de werking van Sambucol maar heel beperkt in kaart worden gebracht. Daarom wil Mumcuoglu dit jaar beginnen met dierproeven. „We willen hiermee aantonen dat deze behandeling mensen met griep kan genezen.”

Kostbare uren
Het antivirale middel Tamiflu -met de werkzame stof oseltamivir- pakt het griepvirus op een ander punt aan dan Sambucol. Het medicijn blokkeert de werking van een tweede eiwit aan de buitenkant: neuraminidase. Tamiflu voorkomt hiermee niet alleen verspreiding van nieuw gemaakte virusdeeltjes naar omliggende cellen, maar ook besmetting van andere mensen.

Door de verschillende werking zou een combinatietherapie van Sambucol en Tamiflu wel eens heel effectief tegen griep kunnen zijn, denkt Mumcuoglu. In het verleden, toen de verkoop van Tamiflu niet van de grond wilde komen, zag fabrikant Roche hier wel wat in. „Inmiddels is de verkoop van het antivirale middel een goudmijn voor de firma. Van samenwerking horen we niets meer”, zegt Mumcuoglu.

Voor beide antivirale middelen geldt dat een kuur zo snel mogelijk na het optreden van de eerste ziekteverschijnselen moet beginnen. Patiënten krijgen dan vaak een rillerig gevoel, een zere keel, hoofdpijn en koorts. Daarbij kunnen ze last hebben van verkoudheid en hoesten. „Ieder uur dat verstrijkt, vermindert de effectiviteit van het medicijn. Na twee dagen heeft het zelfs helemaal geen zin meer om te behandelen”, zegt dr. Claude Hannoun, hoogleraar aan het Pasteur Instituut in Parijs en adviseur van de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO). Het feit dat Tamiflu alleen op recept verkrijgbaar is, ziet hij als een probleem. „Mensen moeten eerst naar een dokter, vervolgens kunnen ze de medicijnen ophalen bij de apotheek. En dat terwijl ieder uur telt.”

Griepprik
Sambucol heeft niet alleen zijn uitwerking op het virus; het stimuleert ook het afweersysteem, zodat de patiënt ziektekiemen effectiever kan bestrijden. Eerder onderzoek laat zien dat mensen die het extract slikken vier dagen korter grieperig zijn dan mensen die een nepmiddel krijgen. In het eerste geval voelde ruim 90 procent van de veertig patiënten zich na twee dagen weer helemaal gezond, terwijl dat in de laatste groep zes dagen duurde. Hannoun: „Mensen hoeven dus helemaal niet een week ziek te zijn.” Dit soort proeven is ook uitgevoerd met Tamiflu. In dit geval verkortte de medicatie de ziekteperiode met tweeënhalve dag.

Momenteel is registratie van het middel van belang voor Mumcuoglu. „Sambucol wordt wereldwijd gezien als voedingssupplement. Op basis van ons onderzoek willen we het als medicijn registreren. De Europese aanvraag is bijna rond. In Canada heeft het al de status van natuurlijk geneesmiddel.”

Bron: Reformatorisch Dagblad 26-01-2006

Wereldwijd 94 mensen overleden aan vogelgriep

(Novum/AP) – Wereldwijd zijn sinds de vogelgriep in 2003 voor het eerst opdook 94 mensen overleden aan de ziekte. Dat heeft de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) donderdag bekendgemaakt.

Het laatste slachtoffer was een 39-jarige Iraakse man, die onlangs overleed aan de ziekte, bevestigde een Brits laboratorium donderdag.

De mortaliteit van vogelgriep onder mensen is bijzonder hoog, stelt de gezondheidsorganisatie van de Verenigde Naties. In totaal zijn 174 besmettingen geregistreerd met H5N1, de voor mensen gevaarlijke virusvariant.

Alle besmettingen hebben volgens de WHO plaatsgevonden van dier op mens. Deskundigen vrezen voor een mutatie van het virus, waardoor het overgebracht zou kunnen worden van mens op mens, wat tot een wereldwijde pandemie zou kunnen leiden.

Bron: Trouw 03-03-2006

Wetenschappers waarschuwen voor gevaar vogelgriep

Wetenschappers waarschuwen voor gevaar vogelgriep 2

Wetenschappers waarschuwen voor gevaar vogelgriep 3